Kurikulum nədir?

Kurikulum təhsil prosesinin əsasını təşkil edən bir konsepsiyadır. O, müəyyən bir fənn və ya ümumi təhsil proqramı çərçivəsində öyrədiləcək bilik və bacarıqları özündə toplayır. Bu konsepsiya müəllimlər və təhsil müəssisələri üçün yol xəritəsi rolunu oynayaraq tədris prosesinin məqsədlərini və metodlarını müəyyən edir.

Kurikulum aşağıdakı sahələri özündə birləşdirir:

• Məzmun – hansı mövzular öyrədilir?
• Metodika – bu mövzular necə çatdırılır?
• Qiymətləndirmə – uşaqların biliyi necə yoxlanılır?
• Dəyərlər və bacarıqlar – təhsilin yalnız akademik deyil, sosial və şəxsiyyət yönümlü məqsədləri

Azərbaycanda ümumi təhsil sistemində tətbiq olunan kurikulumun əsas növləri aşağıdakılardır:

1. Nəticəyönümlü (tələbyönümlü) kurikulum

Bu, Azərbaycanda geniş tətbiq olunan əsas kurikulum modelidir. Təlim prosesində şagirdin əldə etməli olduğu nəticələr – bilik, bacarıq və münasibətlər əvvəlcədən müəyyən edilir. Məqsəd, şagirdin inkişafını sistemli şəkildə izləmək və qiymətləndirməkdir.

2. Fənn kurikulumu

Hər bir fənn üzrə ayrılıqda müəyyənləşdirilmiş təlim məqsədləri, məzmun standartları, qiymətləndirmə meyarları ilə işləyən modeldir. Azərbaycanda bütün ümumtəhsil pillələrində tətbiq olunur.

3. İnteqrasiya olunmuş kurikulum

Fərqli fənlər arasında məzmun və bacarıqlar baxımından əlaqə və inteqrasiyanı təmin edən modeldir. İbtidai siniflərdə daha çox tətbiq olunur. Əsas məqsəd, təlimin məzmununu daha əlçatan və məna kəsb edən şəkildə təqdim etməkdir.

4. Əhatəli (inklyuziv) kurikulum

Şagirdlərin fərdi ehtiyaclarını, bacarıq səviyyəsini və maraqlarını nəzərə alan çevik kurikulum modelidir. Əhatəli kurikulum hər bir şagirdin tədris prosesində aktiv iştirakı və inkişafı üçün şərait yaradır.

5. Rəsmi və qeyri-rəsmi kurikulum

• Rəsmi kurikulum – Təhsil Nazirliyi tərəfindən təsdiqlənmiş dərsliklər, tədris proqramları və qiymətləndirmə meyarları ilə həyata keçirilən rəsmi təlim prosesidir.
• Qeyri-rəsmi kurikulum – Məktəbdənkənar fəaliyyətlər (şahmat, musiqi, teatr, idman və s.) vasitəsilə şagirdin sosial, emosional və yaradıcı bacarıqlarının inkişafına yönəlib.

Bu kurikulum modelləri Azərbaycanın təhsil sistemində bərabərlik, keyfiyyət və davamlılıq prinsipləri əsasında həyata keçirilir. Onlar müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq davamlı şəkildə yenilənir və inkişaf etdirilir.

Kurikulum testləri - şagirdlərin həmin proqram üzrə müəyyən edilmiş bilik və bacarıqları nə dərəcədə mənimsədiyini qiymətləndirmək üçün keçirilən imtahan və tapşırıqlardır.

Bu testlər aşağıdakı məqsədlərə xidmət edir:

• Şagirdin səviyyəsini ölçmək
• Güclü və zəif tərəfləri müəyyənləşdirmək
• Fərdi öyrənmə ehtiyaclarını üzə çıxarmaq
• Mövzunun təkrar edilməsi və biliyin möhkəmləndirilməsi

Müasir təhsil sistemində şagirdin bilik və bacarıqlarını qiymətləndirmək üçün kurikulum əsaslı testlər geniş şəkildə tətbiq olunur. Bu testlər həm məktəbdaxili tədrisdə, həm də imtahana hazırlıq prosesində mühüm rol oynayır. Valideynlər, müəllimlər və şagirdlər üçün bu test bankları gündəlik təhsilin ayrılmaz hissəsinə çevrilib.

Kurikulum Test Bankı – dövlət tərəfindən təsdiqlənmiş təhsil proqramına uyğun şəkildə hazırlanmış test toplularıdır.
Bu vəsaitlər:

• Mövzular üzrə ardıcıl və sistemli tapşırıqlar,
• Müxtəlif çətinlik səviyyələri,
• Qiymətləndirmə və özünüyoxlama məqsədilə testlər təqdim edir.

Test bankları, xüsusilə MİQ (Müəllimlərin İşə Qəbulu), sertifikasiya, buraxılış və qəbul imtahanlarına hazırlıqda geniş istifadə olunur.

TAİM (Təhsildə Araşdırma və İnkişaf Mərkəzi)

TAİM Azərbaycanda geniş istifadə edilən test bankı nəşriyyatlarından biridir. Onların təqdim etdiyi “Kurikulum Test Bankı” adlı vəsait:

• 2000-dən çox test tapşırığını əhatə edir,
• Yeni təhsil proqramı əsasında hazırlanıb,
• MİQ və müəllim sertifikasiyası üçün istifadə olunur.

Testlər əsasən ibtidai sinif müəllimləri, fənn müəllimləri və imtahana hazırlaşanlar üçün nəzərdə tutulur.

Bundan başqa, Azərbaycanda fəaliyyət göstərən “İmtahan”, “Abituriyent”, “İdrak” kimi nəşriyyatlar da kurikulum əsaslı test topluları hazırlayır. Bu nəşrlər daha çox məktəbdaxili qiymətləndirmə və ev tapşırıqları üçün istifadə olunur.

Kurikulum test bankları təhsildə həm qiymətləndirmə, həm də öyrənməni gücləndirən vacib bir alətdir. İstər şagird, istər müəllim, istərsə də valideyn olaraq bu resurslardan düzgün və məqsədyönlü şəkildə istifadə etmək, nəticələrin daha uğurlu olmasına töhfə verir.

Test bankı seçərkən məqsədinizi, sinif səviyyəsini və proqram uyğunluğunu nəzərə almağınız tövsiyə olunur.

Kurikulum – təhsilin əsas sütunlarından biridir. O, yalnız öyrədiləcək məzmunu deyil, həm də öyrənmə prosesinin necə və hansı məqsədlərlə həyata keçiriləcəyini müəyyən edir. Müasir kurikulumun təhsilə verdiyi töhfələr çoxşaxəlidir:

1. Sistemli və məqsədyönlü təhsil təmin edir

Kurikulum sayəsində tədris prosesində:

• Nə öyrədiləcəyi,
• Niyə öyrədiləcəyi,
• Necə öyrədiləcəyi əvvəlcədən planlaşdırılır.

Bu isə təhsilin keyfiyyətini və davamlılığını artırır.

2. Bərabər təhsil imkanları yaradır

Bütün şagirdlər eyni kurikulumla təhsil alaraq:

• Bərabər bilik və bacarıqlara yiyələnir,
• Ədalətli qiymətləndirmə şəraitində inkişaf edirlər.

3. Bacarıq əsaslı yanaşmanı dəstəkləyir

Müasir kurikulumlar yalnız məlumat ötürməyə deyil, həm də:

• Tənqidi düşünmə,
• Problemlərin həlli,
• Əməkdaşlıq və ünsiyyət bacarıqları kimi 21-ci əsr bacarıqlarının inkişafına yönəlir.

4. Qiymətləndirməni asanlaşdırır

Kurikulumun dəqiq məqsədləri və gözləntiləri:

• Müəllimlər üçün obyektiv qiymətləndirmə meyarları təqdim edir,
• Şagirdin inkişafını izləməyə şərait yaradır.

5. Müəllimlər üçün tədris planlamasını asanlaşdırır

Kurikulum müəllimə:

• Hansı mövzuya nə qədər vaxt ayırmalı olduğunu,
• Hansı bacarıqları inkişaf etdirməli olduğunu göstərir.

Bu da dərslərin daha səmərəli keçməsinə imkan verir.

6. Öyrənmə üsulunu şagirdə uyğunlaşdırır

Kurikulumun çevikliyi:

• Fərdi öyrənmə tərzinə uyğun metodların seçilməsinə,
• Marağa əsaslanan öyrənmənin təşviqinə imkan yaradır.

7. Məktəblər və təhsil sistemləri üçün vahid standartlar yaradır

Kurikulum ölkə üzrə bütün məktəblərdə eyni keyfiyyətdə təhsilin təmininə kömək edir və:

• Təşkilatlanmanı,
• İdarəetməni,
• Hesabatlılığı asanlaşdırır.

Kurikulumun təhsil prosesinə gətirdiyi faydalar şagirdlərin inkişafını və təhsil keyfiyyətini artırmaqla yanaşı, müəllimlərə də daha məqsədyönlü və səmərəli tədris etməyə imkan yaradır. Müasir kurikulumlar, dəyişən tələblərə cavab verərək təhsilin gələcəyini formalaşdırır və hər bir fərdin potensialını ən yüksək səviyyəyə çatdırmağa yönəlir.